Plastik çirklənməyə qarşı təbii həll: Plastik yeyən həşəratlar
Plastik çirklənmə ilə mübarizədə maraqlı kəşf edilib: polistirol istehlak edə bilən un qurdu sürfələri. Bəzi böcək növlərinin bu cür plastikləri parçalaya bildiyi daha əvvəl məlum olsa da, bu xüsusiyyət ilk dəfədir ki, Afrikadan olan bir böcək növündə müşahidə edilir.
Polistirol qida, elektronika və sənaye qablaşdırmalarında geniş istifadə olunan və davamlılığına görə çətin parçalana bilən plastik material kimi tanınır. Ənənəvi təkrar emal üsulları olan kimyəvi və istilik prosesləri kifayət qədər baha başa gəlir və ətraf mühitin çirklənməsinə də səbəb ola bilər. Bu çətinliklər alimləri bioloji üsullara müraciət etməyə vadar edib.
Beynəlxalq Həşərat Fiziologiyası və Ekologiya Mərkəzindən bir qrup alim aşkar ediblər ki, vətəni Keniya olan un qurdu sürfələri həzm sistemlərində olan bakteriyalar sayəsində polistirolla qidalana və bu materialı parçalaya bilir. Yemək qurdu Alphitobius cinsinə aid olan yer böcəyinin sürfə formasıdır və sürfə dövrü 8-10 həftədir. Daha çox toyuq fermalarında rast gəlinən bu sürfələr isti mühitdə daimi qida mənbəyi tapdıqları üçün asanlıqla böyüyə və çoxalda bilirlər.
Alimlər sürfələri bir aylıq sınaqdan keçiriblər. Sürfələrin bəziləri yalnız polistirol, bəziləri yalnız kəpək, bəziləri isə polistirol və kəpək qarışığı ilə qidalanır. Polistirol və kəpək qarışığı ilə qidalanan sürfələrin yalnız polistirolla qidalananlara nisbətən daha yüksək sağ qalma nisbətinə sahib olduğu və polistiroldan daha səmərəli istifadə etdiyi müşahidə edilib. Bu nəticə həşəratların qida balansının vacibliyini vurğulayıb.
Pəhrizdən asılı olaraq sürfələrin bağırsaqlarının bakterial tərkibində də əhəmiyyətli dəyişikliklər baş verib. Alimlər proqnozlaşdırırlar ki, bu dəyişikliklər hansı mikroorqanizmlərin plastik parçalanmada iştirak edə biləcəyini müəyyən etməyə kömək edə bilər.
Məsələn, polistirolla qidalanan sürfələrin bağırsaqlarında müxtəlif mühitlərdə yaşaya bilən və mürəkkəb maddələri parçalaya bilən Proteobacteria və Firmicutes kimi bakteriyaların daha yüksək səviyyədə olduğu aşkar edilib. Məlumdur ki, bakteriyalar, xüsusilə Kluyvera, Lactococcus, Citrobacter və Klebsiella sintetik plastikləri həzm edə bilən fermentlər istehsal edir.
Gələcək iş polistirolun parçalanmasında iştirak edən bakterial suşların və fermentlərin təcrid edilməsinə yönəldiləcəkdir. Bu fermentləri təkrar emalda geniş miqyasda istifadə etmək bacarığı plastik tullantıların idarə edilməsini daha səmərəli və davamlı edə bilər.
Eyni zamanda, bu tədqiqat plastik deqradasiyanın Afrikanın ətraf mühit şəraitində necə həyata keçirilə biləcəyinə dair yeni anlayışlar təqdim edə və regiona xas plastik tullantıların idarə olunması strategiyalarının işlənib hazırlanmasına imkan verə bilər.
Plastik çirklənmə ilə mübarizədə yeni həll yolları inkişaf etdirməyi hədəfləyən bu araşdırma ekoloji cəhətdən təmiz bioloji təkrar emal üsullarının inkişafına öncülük etmək məqsədi daşıyır.
Mənbə: Science Alert
