Qlobal qaz istehlakı 2024-cü ildə ən yüksək həddə çatıb
Qlobal təbii qaz istehlakı ötən il tarixdə ən yüksək həddə çataraq 4 trilyon 170 milyard kubmetrə çatıb.
Qaz İxrac Edən Ölkələr Forumunun (GECF) 2025-ci il Qaz Bazarı Hesabatına əsasən, qlobal təbii qaz istehlakı 2,5 faiz artaraq 4 trilyon 170 milyard kubmetrə çatıb. Bu artım 100 milyard kubmetr artıma uyğundur.
Son 10 ilin ən sürətli artım templərindən biri kimi qeydə alınan bu artıma iqtisadi artım, sənayeləşmə, texnoloji inkişaflar, əhali artımı, urbanizasiya və dəyişən hava şəraiti səbəb olub.
Asiya Sakit Okean regionu qlobal qaz istehlakında artımın aparıcı qüvvəsi olub. Bölgə qlobal tələb artımının 60 faizini qarşılayıb. O cümlədən, ötən il Çinin istehlakı 33 milyard kubmetr artaraq 430 milyard kubmetrə çatıb. Rusiya və ABŞ-ın hər biri istehlaka 20 milyard kubmetr töhfə verib. Latın Amerikası, Karib hövzəsi və Afrikada artım məhdud qalıb, Avropada isə istehlak iki illik azalmadan sonra sabit olub.
Hesabata görə, sektorlar səviyyəsində tələbatın artmasında elektrik enerjisi istehsalı və sənayesi ön plana çıxıb. Elektrik nəqliyyatının yayılması, sənayedə elektrikləşdirmə və məlumat mərkəzlərinin böyüməsi ilə qazla işləyən elektrik enerjisi istehsalı artıb. Etibarlı əsas yük mənbəyi olmaqla yanaşı, təbii qaz bərpa olunan enerji istehsalını tarazlaşdıran çevik istehsal vasitəsi kimi əhəmiyyət qazanıb. Bundan əlavə, qiymətlərin aşağı olması səbəbindən sənaye istehlakı da artıb.
2024-2025-ci illər qış mövsümündə Şimal yarımkürəsində baş verən soyuq dalğalar yaşayış və kommersiya sektorlarında isitmə məqsədləri üçün qaza tələbatı artırıb. Çində mayeləşdirilmiş təbii qazla (LNG) yanacaqla işləyən yük maşınlarının sayının artması nəqliyyatla bağlı tələbatı da artırıb.
Son aylardakı müsbət iqtisadi proqnozla dəstəklənən qısamüddətli enerji və qaz tələbi gözləntiləri aprelin 2-də ABŞ-ın 185 ölkədən idxala yüksək tariflər tətbiq etməsi ilə zəifləməyə başlayıb. Bəzi ölkələr bu addıma qarşı cavab tədbirləri görüblər.
Bu hadisələr qlobal iqtisadi artım gözləntiləri üçün aşağı yönlü risklər yaradıb. Enerji və xüsusilə təbii qaz tələbatında ciddi qeyri-müəyyənlik yaranıb. Bildirilir ki, ticarət müharibəsinin qaz bazarlarına təsirlərini tam qiymətləndirmək üçün hələ tezdir.
2024-cü ildə qlobal neft və qaz kəşfiyyatı və hasilat investisiyaları 625 milyard dollara çatıb. Bu rəqəm pandemiyadan sonrakı dövrün ikinci ən yüksək səviyyə kimi qeydə alınıb.
Hesabata görə, 2023-cü ildə tarixi minimuma enən kəşflər, 2024-cü ildə 420 milyard kubmetr təbii qaz kəşfi ilə bərpa olunsa da, pandemiyadan əvvəlki orta göstəricinin altında qalıb.
Həmin il ümumilikdə 130 yeni qaz layihəsi istifadəyə verilib. Bu layihələrin ümumi illik istehsal gücünün 60 milyard kubmetrə çatacağı gözlənilir.
İki illik azalmadan sonra boru kəməri ilə təbii qaz ticarəti 2024-cü ildə 6 faiz artaraq 606 milyard kubmetrə çatıb. Qlobal LNG tədarükü 2024-cü ildə 0,9 faiz artaraq son dörd ilin ən yavaş artımını qeyd edib. Buna baxmayaraq, Asiyanın LNG idxalı 8 faiz artaraq rekord səviyyəyə çatıb.
Xüsusilə Çin və Hindistanda bir çox sektorda qaz istifadəsinin artması, LNG qiymətlərinin aşağı düşməsi və yeni LNG idxal terminallarının istifadəyə verilməsi bu artımı dəstəkləyib. Avropada LNG idxalı 18 faiz azalıb. Bu azalmada yüksək anbar səviyyələri və artan boru kəməri qaz tədarükü həlledici rol oynayıb.
2024-cü ildə qlobal LNG mayeləşdirmə qabiliyyəti hər il 10 milyon ton artaraq yenidən yüksəlib. Konqo Respublikası, Meksika, Rusiya və ABŞ-da ümumilikdə dörd yeni layihə istifadəyə verilib. Bununla da ilk iki ölkə LNG ixracatçıları olub.
Geosiyasi gərginlik və quraqlıq səbəbindən Süveyş və Panama kanallarında yaranan fasilələrə baxmayaraq, 2024-cü ildə spot LNG daşınması xərcləri əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşüb. İl ərzində 70 yeni LNG gəmisi istismara verilib, onların əksəriyyəti müvəqqəti olaraq spot çarter bazarına yönəldilib. Spot daşıma haqlarının bu azalması yükdaşıma xərclərini aşağı salıb.
