İnqilabi xərçəng peyvəndi: 9 xəstə tam sağaldı
Yale Universiteti tərəfindən hazırlanmış fərdiləşdirilmiş xərçəng peyvəndi 9 böyrək xərçəngi xəstəsində şişləri müvəffəqiyyətlə məhv edib. Peyvənd immunitet sistemini gücləndirərək xərçəng hüceyrələrini hədəf alır. Faza 2 tədqiqatları davam edir.
ABŞ-ın Yale Universitetinin alimləri tərəfindən hazırlanmış eksperimental xərçəng peyvəndi 9 xəstədə xəstəliyi tamamilə aradan qaldırıb.
2019-cu ilin martından 2021-ci ilin sentyabrına qədər tədqiqatda iştirak edən bütün xəstələrin 2023-cü ilin iyulunda keçirilən üç illik təkrar müayinədə xərçəngdən azad olduğu aşkarlanıb və bu, əhəmiyyətli bir uğura işarə edib.
Peyvənd əməliyyatdan sonra qalan xərçəng hüceyrələrini hədəf alıb və sağlam hüceyrələrə zərər vermədən onları yox edib. Yale Xərçəng Mərkəzi və Dana-Farber Xərçəng İnstitutu tərəfindən hazırlanmış peyvənd xüsusi olaraq hər bir xəstənin bioloji xüsusiyyətlərinə uyğunlaşdırılaraq, immunitet sisteminin yalnız şişə xas mutasiyaları tanımasını və məhv etməsini təmin edir.
Tədqiqatın aparıcı müəllifi və Yale Xərçəng Mərkəzinin əsas tədqiqatçısı Dr. David Braun "Bu tədqiqatın əsas məqsədi immunitet sistemini birbaşa şişə məxsus hədəflərə yönəltmək idi" deyib. Hər bir xərçəng yoluxmasının özünəməxsus olduğuna əsaslanaraq, elm adamları xəstəyə xüsusi immun cavabı inkişaf etdirən bir peyvənd hazırlayıblar.
Böyrək xərçənginin ən ölümcül növlərindən biri olan 3 və 4 şəffaf hüceyrəli böyrək hüceyrəli karsinoması (ccRCC) diaqnozu qoyulmuş xəstələrin 85-90 faizini öldürür. Lakin bu eksperimental peyvənd residivlərin qarşısını almaqda vəd verir. Xərçəng xəstələrinin 20% -dən 50% -ə qədər xəstəlik geri dönə bilsə də, peyvənd tədqiqatda iştirak edən 9 xəstənin heç birində xəstəliyin təkrarlanmasına səbəb olmayıb.
Faza 1-də vaksin xəstələr tərəfindən təhlükəsizlik və dözümlülük baxımından sınaqdan keçirilib. Tədqiqatda iştirak edən 9 xəstə ümumilikdə 7 doza peyvənd (birinci mərhələdə 5 doza və gücləndirici mərhələdə 2 doza) qəbul edib. Dörd xəstə tək peyvənd alıb, beş xəstə isə aşağı dozada immunoterapiya dərmanı ipilimumab ilə peyvənd olunub.
İmmunitet sistemi xəstələrin şişlərində xərçənglə əlaqəli mutasiyaların 65 faizinə qədərini tanıyıb və onlara cavab verib. Peyvənd immunitet sisteminə xərçəng hüceyrələrini tanımağa imkan verən "neoantigenlər" adlı zülal fraqmentlərindən istifadə edilməklə hazırlanıb. Hər bir xəstənin şişi genetik olaraq sıralanıb, xərçəngə xas zülallar təyin olunub və bu zülalları tanıyan peptidlər laboratoriyada sintez edilib. Bu peptidlər daha sonra fərdiləşdirilmiş vaksin yaratmaq üçün birləşdirilib.
Tədqiqatçılar peyvəndin həm immunoterapiyalı, həm də immunoterapiyasız eyni müsbət nəticələri verdiyini və ciddi yan təsirlərə səbəb olmadığını qeyd ediblər. Xəstələrdə yalnız yüngül qripə bənzər simptomlar müşahidə olunub.
Dr. Braun "İmmunitet sisteminin T hüceyrələri vasitəsilə güclü və uzunmüddətli reaksiya verdiyini görmək çox ruhlandırıcıdır. Bu, xərçənglə mübarizədə immun reaksiyasını davamlı edə biləcəyimizin göstəricisidir" deyib.
Tədqiqatın nəticələri elm dünyasının ən nüfuzlu jurnallarından biri olan "Nature" jurnalında dərc olunub.
Bununla belə, peyvəndin effektivliyini qəti şəkildə müəyyən etmək üçün daha əhatəli tədqiqatlara ehtiyac var. Hazırda 2-ci mərhələ sınaqları davam edir və bu mərhələdə vaksin immun sistemini gücləndirən Keytruda (pembrolizumab) adlı dərmanla sınaqdan keçirilir.
Xərçəng peyvəndi onkologiyada inqilab edə bilərmi?
Onkologiya tədqiqatçıları indiyədək müxtəlif xərçəng növlərinin immunitet sistemindən yayınmasının qarşısını ala biləcək bir peyvənd hazırlamaq üçün mübarizə aparıblar. Bununla belə, Yale Universiteti tərəfindən hazırlanmış bu fərdiləşdirilmiş xərçəng peyvəndi xərçəng müalicəsində təməlqoyma addımı ola bilər.
Böyrək hüceyrəli karsinoma dünyada ən çox görülən 10 xərçəng növü arasındadır. Dünyada hər il 400 000-dən çox yeni yoluxma halı aşkar edilsə də, ABŞ-da bu rəqəm 80 000 civarındadır.
Siqaret çəkmək, piylənmə, yüksək təzyiq, genetik faktorlar və ailədə böyrək xərçənginin olması bu xəstəliyin inkişaf riskini artırır. İllər keçdikcə diaqnoz nisbətlərinin artmasının daha təkmil skrininq üsulları və məlumatlılığın artması ilə əlaqədar olduğu düşünülür.
