Alimlər köhnə telefonlardan qızıl çıxarmağın yolunu tapıb
Alimlər köhnə telefonlar və noutbuklardan qızıl çıxarmağın yeni üsulunu kəşf ediblər.
İnsanlar 2022-ci ildə təxminən 62 milyon ton elektron tullantı istehsal edib. Bu miqdar 1,5 milyon zibil maşınını doldura biləcək qədər böyükdür. Üstəlik 2030-cu ildə bu rəqəmin 82 milyon tona çatacağı proqnozlaşdırılır. Bu tullantılar arasında köhnə noutbuklar və mobil telefonlar kimi qızıl kimi qiymətli metallar ehtiva edən cihazlar da var. Ancaq bu tullantıların cəmi dörddə biri düzgün şəkildə təkrar emal edilir.
Alimlər bu problemə həll ola biləcək yeni bir texnika hazırlayıblar. Nature Sustainability jurnalında yayımlanan araşdırmaya görə, inkişaf etdirilən üsul həm elektron tullantılardan, həm də filizdən qızıl çıxarmağı daha təhlükəsiz və ətraf mühit üçün uyğun hala gətirə bilər.
Zərərli kimyəvi maddələrə alternativ
Qızıl texnologiya, kimya və kosmik sənaye kimi müasir sahələr üçün əvəzolunmaz metaldır. Lakin qızıl mədənçiliyi meşələrin qırılması və toksik kimyəvi maddələrin istifadəsi kimi ciddi ekoloji problemlərə səbəb olur. Genişmiqyaslı mədənçilikdə geniş şəkildə istifadə edilən sianid vəhşi təbiəti təhdid edərkən, kiçik miqyaslı mədənçilikdə istifadə olunan civə həm işçilər, həm də təbiət üçün böyük təhlükə yaradır. Kiçik miqyaslı qızıl mədənçiliyi dünyada civə çirklənməsinin əsas mənbələrindən biri sayılır.
Tədqiqatçılar sianid və civənin əvəzinə istifadə edilə biləcək yeni bir üsul hazırlayıblar. Bu metod adətən su təmizləmə və hovuzların gigiyenasında istifadə edilən trixloroizosiyanurik turşu əsaslı kimyəvi maddəni ehtiva edir. Duzlu su ilə aktivləşdirilən bu kimyəvi maddə qızılı suda həll olan bir formaya çevirir.
Xüsusi polimer adsorbent hazırlandı
Qızılı sudan geri qazanmaq üçün isə kükürd əsaslı xüsusi bir polimer adsorbent hazırlanıb. Neft sənayesində tullantı kimi bol miqdarda toplanan kükürddən istehsal olunan bu polimer yalnız qızılı hədəfə alaraq onu digər metalların arasından ayırmağı bacarır.
Bu üsul filizlərdən, köhnə kompüterlərin dövrə lövhələrindən və elmi tullantılardan qızıl çıxarmaqda uğurla sınaqdan keçirilib. Eyni zamanda həm istifadə olunan kimyəvi maddənin, həm də polimerin təkrar istifadə oluna bilməsi bu texnologiyanı ekoloji baxımdan davamlı edir. İşıqla aktivləşdirilən xüsusi bir proses sayəsində polimer qızılı topladıqdan sonra monomer formasına qaytarılaraq yenidən istifadə edilə bilir.
Tədqiqatçılar indi bu metodu kiçik miqyaslı mədənlərdə tətbiq etməyi planlaşdırırlar. Məqsəd dolanışığını civə ilə qızıl çıxarmaqla təmin edən milyonlarla kiçik mədənçinin daha təhlükəsiz üsulla işləməsinə kömək etməkdir. Eyni zamanda artmaqda olan elektron tullantıların da təhlükəsiz şəkildə təkrar emal olunması mümkün olacaq.
