Dünya Meteorologiya Təşkilatı: 2023-cü ildə ekstremal iqlim hadisələri ilə bağlı yeni rekordlar əldə edilib
Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatı (WMO) 2023-cü ilin ən isti il olduğunu və bu dövrdə ekstremal iqlim hadisələrinin rekord dərəcədə artdığını bildirib.
Ümumdünya Təşkilatının Baş katibi Celeste Saulo mətbuat konfransında WMO-nun "2023 Qlobal İqlim Vəziyyəti" adlı hesabatını paylaşıb.
Hesabata görə, 2023-cü ildə iqlim vəziyyəti qeyri-adi keçib. Belə ki, istixana qazlarının səviyyəsi, səthin temperaturu, okean temperaturu, dəniz səviyyəsinin qalxması və buzlaqların geri çəkilməsi üzrə yeni rekordlar müəyyən edilib.
İsti dalğaları, daşqınlar, quraqlıqlar, meşə yanğınları və sürətlə güclənən tropik siklonlar kimi ekstremal iqlim hadisələri səfalət və qarışıqlığa səbəb olub. Hadisələr milyonlarla insanın gündəlik həyatına təsir edib və milyardlarla dollar iqtisadi itkilərə səbəb olub.
Hesabatda 2023-cü ilin ən isti il olduğu ifadə edilib və qlobal səthə yaxın temperaturun sənayedən əvvəlki baza səviyyəsindən 1,45 dərəcə Selsi üzərində ölçüldüyü qeyd edilib.
2014-2023-cü illər arasındakı dövrün tarixin ən isti on illik dövrü olduğunu bildirən hesabatda bu dövrdə on illik orta qlobal temperaturun 1850-1900-cü illərin orta göstəricisindən təxminən 1,20 dərəcə yüksək olduğu vurğulanıb.
Hesabata görə, 2023-cü ilin iyun-dekabr aylarında hər ay qlobal miqyasda rekord temperatur müşahidə edilib. Ən böyük temperatur artımı 2023-cü ilin sentyabrında baş verib və təxminən 0,46-0,54 dərəcə Selsi artımı qeydə alınıb.
“Qlobal temperaturun uzunmüddətli artması atmosferdə istixana qazlarının konsentrasiyasının artması ilə bağlıdır”. Hesabata görə, 2023-cü ilin ortalarında hava şəraitinin "La Ninadan" "El Nino"ya keçidi 2023-cü ildə temperaturun sürətlə artmasına səbəb olub.
1993-cü ildən bəri saxlanılan peyk qeydlərinə görə 2023-cü ildə qlobal orta dəniz səviyyəsinin rekord həddə çatdığı və bu vəziyyətin davam edən okean istiləşməsini, buzlaqların və buz təbəqələrinin əriməsini əks etdirdiyi vurğulanıb.
Hesabatda 2014-2023-cü illərdə qlobal orta dəniz səviyyəsinin qalxma sürətinin peyk qeydlərinin ilk onilliyindəki (1993-2002) dəniz səviyyəsinin qalxma sürətindən iki dəfə çox olduğu bildirilib.
İlkin məlumatlara görə, qlobal buzlaq dəsti həm Şimali Amerikanın qərbində, həm də Avropada həddindən artıq ərimənin təsiri ilə rekord həddə (1950-ci ildən) ən böyük buz itkisini yaşayıb.
2023-cü ildə Şimali Amerikanın qərbində buzlaq itkisinin 2000-2019-cu illər üçün ölçülən nisbətdən 5 dəfə yüksək olduğu və buradakı buzlaqların 2020-ci illə müqayisədə 2023-cü ildə təxmini həcminin 9 faizini itirdiyi diqqətə çatdırılıb.
Hesabatda bildirilir ki, hava şəraitindən yaranan təhlükələr 2023-cü ildə yerdəyişmələrə səbəb olub. Bu vəziyyət iqlim şoklarının dayanıqlığı necə zəiflətdiyini və ən həssas əhali arasında yeni müdafiə riskləri yaratdığını göstərib.
Ekstremal hava və iqlim hadisələri böyük daşqınlar, tropik siklonlar, həddindən artıq istilik, quraqlıq və bununla bağlı meşə yanğınları da daxil olmaqla bütün qitələrə əhəmiyyətli sosial-iqtisadi təsir göstərib.
Hesabatda Aralıq dənizində "Daniel" qasırğası nəticəsində yaranan həddindən artıq yağışla əlaqədar baş verən sel fəlakəti, xüsusilə Liviyada sentyabr ayında ağır can itkisinə səbəb olmuş, Yunanıstan, Bolqarıstan və Türkiyəni də təsir altına aldığı qeyd edilib.
Həddindən artıq istilərin dünyanın bir çox bölgəsinə təsir etdiyi bildirilən hesabatda xüsusilə iyulun ikinci yarısında Cənubi Avropa və Şimali Afrikanın təsirləndiyi xatırladılıb.
İtaliyada temperatur 48,2 dərəcəyə çatıb, Mərakeşdə isə termometrlər 50,4 dərəcəni göstərib.
Hesabata görə, dünyada iqlim dəyişikliyi səbəbindən kəskin qida çatışmazlığı yaşayan insanların sayı COVID-19 pandemiyasına qədər 149 milyon idisə, 2023-cü ildə bu rəqəm 333 milyon nəfərə yüksəlib.
Mənbə:AA
