Göl və çaylarda yaşayan qurdlar şizofreniya müalicəsində istifadə oluna bilər
Alimlər müəyyən edib ki, göllərdə yaşayan planariya qurdları zehni sağlamlıq dərmanlarına gəmiricilərə bənzər reaksiyalar verir. Bu kəşf şizofreniya və asılılıq müalicələrində yeni yollar açmaqla yanaşı, laboratoriya siçanlarının istifadəsini azalda bilər.
Alimlərin qurdların bəzi dərmanlara gəmiricilərə bənzər reaksiyalar verdiyini kəşf etməsindən sonra, adətən göllərdə, çaylarda və çayçalarda yaşayan kiçik yastı qurdlar laboratoriya siçanlarının yerinə istifadə edilərək şizofreniya, narkotik asılılığı və digər zehni sağlamlıq pozuntularının müalicəsinin inkişaf etdirilməsində rol oynaya bilər.
Qurdlar planariya ailəsinə aiddir və bəzi növlərinin unikal bərpa qabiliyyətləri səbəbindən ölümsüz” ola biləcəyi düşünülürdü. Onlar itmiş orqanlarını, hətta beyinlərinin tamamını yenidən yarada bilirlər.
Reading Universitetindən alimlər qurdları zehni sağlamlıq problemlərinin müalicəsində istifadə olunan haloperidol dərmanı ilə təmin edərkən, qurdların siçan və siçovullar kimi çox daha az hərəkət etdiyini aşkar etdilər.
Əvvəlki tədqiqatlarda yastı qurdların çəkilmə simptomları göstərməsi səbəbindən planariyalar epilepsiya müalicələrini və narkotik asılılığını araşdırmaq üçün istifadə olunmuşdu. Bu yeni tədqiqat şizofreniya və halüsinasiyalar kimi zehni xəstəliklərin müalicəsinin inkişafına kömək edə bilər.
2024-cü ildə aparılmış bir araşdırma göstərib ki, İngiltərədə hər 69 yetkin insandan biri uzunmüddətli antipsikotik dərmanlar qəbul edir.
Reading Universitetindən tədqiqatı aparan professor Vitali Xutoryanski bildirib ki, bu kəşf planariya kimi kiçik yastı qurdların beyni necə araşdırdığımızda dəyərli rol oynaya biləcəyinə dair artan sübutlara töhfə verir. O qeyd edib ki, qurdlar psixiatrik dərmanlara məməlilərdə müşahidə olunan bənzər reaksiyalar göstərirlər, lakin onların istifadəsi çox daha az etik narahatlıq yaradır.
İngiltərə hökumətinin məlumatına görə, 2023-cü ildə heyvan tədqiqatlarında 882 min siçan və 144 min 60 siçovul istifadə olunub. 2016-cı ildə aparılmış bir tədqiqat göstərib ki, sinir elmlərində siçan və siçovul istifadəsi 1980-ci illərdəki 20%-dən 2010-cu illərdə 50%-dən yuxarı olub.
Tədqiqatları daha etik etmək cəhdlərinə baxmayaraq, alimlər hələ də eksperimentlər üçün böyük ölçüdə gəmiricilərə bel bağlayırlar. Tədqiqatçılar bildiriblər ki, beyin xəstəliklərini araşdırmaq üçün yastı qurdların seçilməsi istifadə olunan gəmirici sayını azalda bilər.
Professor Xutoryanskiy əlavə edib ki, İngiltərədə tədqiqatlarda hər il təxminən bir milyon siçan və siçovul istifadə olunur, lakin planariya istifadə etmək bu sayları azalda bilər. O bildirib ki, planariyalar həmçinin ciddi zehni sağlamlıq problemləri olan şəxslər üçün daha yaxşı müalicələri inkişaf etdirmək üçün lazım olan cavabları təmin edə bilər. Professor bunun həm elm, həm də heyvan rifahı üçün faydalı olacağını vurğulayıb.
Tədqiqat Pharmaceutical Research adlı akademik jurnalda nəşr olunub.
