Çinin süni günəşi sintez rekordu qırdı
Çinin Eksperimental Qabaqcıl Superkeçirici Tokamak (EAST) reaktoru plazma vəziyyətini 1,066 saniyə ərzində yüksək səviyyədə saxlayaraq yeni dünya rekordu müəyyənləşdirib. Yanvarın 20-də əldə edilən bu uğur təmiz və qeyri-məhdud enerji mənbəyi kimi termofuziya gücünün inkişafı istiqamətində mühüm addım hesab olunur.
EAST layihəsinin son məqsədi günəşin nüvə sintezi prosesini təqlid edərək bəşəriyyəti tükənməz və təmiz enerji mənbəyi ilə təmin etməkdir. Eyni zamanda, bu texnologiya günəş sistemindən kənarda kəşfiyyatda mühüm rol oynaya bilər.
Dünya alimləri 70 ildən artıqdır ki, bu iddialı məqsədə nail olmaq üçün çalışırlar. Lakin nüvə sintezi cihazından elektrik enerjisi istehsal etmək bəzi böyük çətinliklərin öhdəsindən gəlməyi tələb edir. Bunlara 100 milyon dərəcə selsidən yuxarı temperatura çatmaq, sabit və uzunmüddətli işləməyi təmin etmək və birləşmə prosesini dəqiq idarə etmək daxildir.
Xatırladaq ki, 2006-cı ildə qurulan EAST Çinli və beynəlxalq alimlərin qaynaşma ilə bağlı təcrübələr keçirə biləcəyi açıq sınaq platforması kimi xidmət edir.
Qeyd edək ki, Çin 2006-cı ildə Beynəlxalq Thermonuclear Experimental Reactor (ITER) proqramına yeddinci üzv kimi qoşulub. Müqaviləyə əsasən, Çin ITER-in tikintisi və istismarında təxminən 9% paya malikdir, ASIPP isə layihə üzrə aparıcı Çin agentliyi kimi fəaliyyət göstərir.
Fransanın cənubunda inşa edilən ITER, tamamlandıqda dünyanın ən böyük maqnitlə məhdudlaşan plazma fizikası təcrübəsi və ən böyük eksperimental tokamak sintez reaktoru olacaq.
Son illərdə EAST, ITER və gələcək Çin Fusion Mühəndislik Test Reaktoru (CFETR) kimi layihələr üçün kritik əhəmiyyət kəsb edən yüksək qapalı rejimdə əhəmiyyətli irəliləyiş əldə edib. Bu nailiyyətlər qlobal sintez reaktorlarının inkişafı üçün dəyərli elmi məlumatlar verir.
EAST-ın yerləşdiyi Anhui əyalətinin Hefei şəhərində füzyon enerjisinin inkişafı və tətbiqini sürətləndirmək üçün yeni nəsil eksperimental füzyon tədqiqat qurğuları tikilir.
