Süni intellekt yatırımları enerji yatırımlarını geridə qoydu
Qlobal enerji bazarlarında ötən il süni intellektə qoyulan investisiyalar enerji sahəsindəki startap yatırımlarını üç dəfə üstələyərək 84 milyard ABŞ dollarına çatıb.
Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (IEA) bu il 10-cu dəfə nəşr etdiyi "Dünya Enerji Yatırımları" hesabatına əsasən, enerji sektorunda artan xərclər və siyasi qeyri-müəyyənliklər səbəbilə investisiya qərarlarına təsir olunub, nəticədə kapital daha çox süni intellekt yönümlü layihələrə axmağa başlayıb.
Şirkətlərin enerji sahəsindəki elmi-tədqiqat və inkişaf (AR-GE) xərcləri isə 2020-ci ildən bu yana ən zəif artım səviyyəsini göstərib. Risk kapitalı yatırımları 2024-cü ildə 8 milyard dollar azalıb. Yüksək faiz dərəcələri isə innovativ şirkətlərə özəl investisiyanı daha az cəlbedici edib.
Bununla yanaşı, süni intellekt sahəsindəki inkişaf sürət kəsməyib. 2024-cü ildə bu sahəyə yönələn 84 milyard dollarlıq sərmayə, enerji ilə əlaqəli risk kapitalı yatırımlarının təxminən 3 qatına bərabər olub.
Süni intellektə artan maraq, enerji sistemlərinin optimallaşdırılması və innovativ həllər üçün də yeni imkanlar yaradıb.
Çin şirkətləri qlobal AR-GE-də Avropanı geridə qoydu
Hesabata görə, 2025-ci ildən etibarən mərkəzi Çində yerləşən şirkətlər, qlobal korporativ enerji AR-GE xərclərində ən böyük paya sahib olacaqlar.
2015-ci ildə Çin şirkətlərinin payı 16% idisə, 2025-ci ildə bu rəqəm 38%-ə yüksəlib. Beləliklə, Çin şirkətləri 27% payla ikinci yerdə gələn Avropa şirkətlərini geridə qoyub.
Çində dövlət və özəl sektor arasında sərhədlərin daha az aydın olması, enerji sahəsindəki innovasiyalarda bu iki sektorun AR-GE fəaliyyətlərini uyğun şəkildə aparmasına şərait yaradıb və ölkənin təmiz enerji istehsalı zəncirində rəqabət üstünlüyü qazanmasına səbəb olub.
2015-ci ildə enerji AR-GE büdcəsi ən yüksək olan 20 şirkət əsasən ABŞ və Avropada yerləşən avtomobil və neft-qaz nəhəngləri idi. Həmin dövrdə yalnız Çin Dövlət Elektrik Şəbəkəsi (State Grid) və PetroChina siyahıya daxil idi. Lakin 2024-cü ildə bu siyahıda ciddi dəyişikliklər müşahidə olunub.
Çinin batareya istehsalçısı CATL, elektrikli avtomobil sahəsində ixtisaslaşan BYD və Tesla siyahıya daxil olub. Elektrifikasiyaya yönəlmiş avadanlıq təchizatçıları – Denso, Schneider Electric və Robert Bosch kimi şirkətlər də bu siyahıya əlavə edilib.
Siyahıda yerini qoruyan neft və qaz şirkətləri isə PetroChina, Sinopec və Saudi Aramco olub.
Bu dəyişikliklər Çin şirkətlərinin enerji texnologiyaları sahəsində artan qlobal təsirini və xüsusilə təmiz enerji sektorundakı güclənən mövqeyini ortaya qoyur.
Enerji AR-GE-də cəmi 1%-lik artım qeydə alındı
Şirkətlərin enerji texnologiyalarına yönələn AR-GE xərcləri 2024-cü ildə nəzərəçarpacaq dərəcədə zəifləyib. Korporativ enerji AR-GE xərcləri cəmi 1% artaraq son on ilin ən aşağı səviyyələrindən birinə enib. Bu zəif göstərici, COVID-19 pandemiyasının təsirli olduğu 2020-ci il istisna olmaqla, qeydə alınan ən zəif nəticədir.
Hesabatda batareya, kömür, nüvə enerjisi, bərpa olunan enerji və istilik elektrik stansiyası avadanlıqları kimi əsas sahələrdə fəaliyyət göstərən şirkətlərin AR-GE yatırımlarını azaltdığı qeyd olunub. Yüksək kapital xərcləri və qeyri-müəyyən bazar şəraiti isə uzunmüddətli və riskli layihələrə olan marağı azaldıb.
Bu vəziyyət, xüsusilə qlobal təmiz enerji keçidinin sürətlənməli olduğu bir dövrdə, özəl sektorun AR-GE təşəbbüslərində ciddi bir zəifləmə olduğunu göstərir və enerji keçidinin gələcəyinin artıq təkcə resurslara deyil, eyni zamanda innovasiyaya yönəlmiş kapital axınına bağlı olduğunu ortaya qoyur.
