Hindistanda ortaya çıxan "Nipah" virusu yeni qlobal epidemiya ilə bağlı narahatlıq yaradıb
Hindistanın Kerala əyaləti bu yaxınlarda COVID-19-dan daha ölümcül elan edilən "Nipah" virusu (NiV) ilə mübarizə aparsa da, virusun qlobal epidemiyaya səbəb olacağı ilə bağlı narahatlıqlar var.
Paramiksovirus (tək ipli RNT virusu) ailəsinə aid olan yoluxucu və ölümcül "Nipah" son həftələrdə Keralada 6 nəfərə yoluxub və 2 nəfərin ölümünə səbəb olub.
Malayziyanın Nipah bölgəsinin adını daşıyan virus ilk dəfə 1998-ci ildə Malayziya və Sinqapurda donuz yetişdirənlərdə aşkar edilib.
Malayziyada virusa nəzarət etmək üçün 1 milyon donuz məhv edilsə də, o dövrdə təxminən 300 yoluxmaya və 100-dən çox insanın ölümünə səbəb oldu.
Sinqapurda virus Malayziyadan gətirilən donuzlarla təmasda olan 11 kəsimxana işçisi arasında görülüb və bir nəfərin ölümünə səbəb olub.
"Nipah" həmçinin 2001-ci ildən bəri Banqladeşdə 100-dən çox insanın həyatına son qoyub.
Daha əvvəl Hindistanın Kerala əyalətində 2018, 2019 və 2021-ci illərdə görülən virus 5 ildə 4-cü dəfə eyni bölgədə ortaya çıxıb.
İlk dəfə 2018-ci ildə Keralada görülən virusa 18 nəfər yoluxmuş, 17 nəfər isə ölmüşdü. Həmin il 3000-dən çox insan karantinə alınıb.
2019-cu ildə Keralada bir tələbədə virus yenidən aşkar edildikdən sonra 300 nəfər karantinə alınıb, lakin ölüm halı qeydə alınmayıb. 2021-ci ildə 12 yaşlı uşağın ölümünə səbəb oldu. O dövrdə əyalət hökuməti geniş yayılmış sınaq təcrübələri və xəstələrlə təmasda olan ciddi təcrid üsulları ilə bu epidemiyaları bir neçə həftə ərzində dayandıra bilib.
Virus son bir neçə həftə ərzində yenidən yayılmağa başladığı üçün ştatın bütün səhiyyə infrastrukturu Keralada epidemiya ilə mübarizə üçün səfərbər edilib.
Hökumət virusun tibb işçilərinə ötürülməsi riskini minimuma endirməklə yanaşı, yoluxmuş insanların müalicəsi üçün karantin palataları və müalicə mərkəzləri yaradıb.
Hindistan hökuməti sürətli diaqnostika və müalicə üçün şübhəli halların aktiv nəzarətinə başlayıb. Virusun Kojikode bölgəsində 3 dəfə görülməsinin səbəbi məlum deyil.
Milli Virusologiya İnstitutu avqustun 30-da 47 yaşlı bir kişinin "Nipah" virusundan öldüyünü açıqlayıb. Keralada "Nipah"dan ikinci ölüm sentyabrın 11-də baş verib. Hələ də 4 yoluxmuş insanın olduğu Keralada sonuncu müsbət hal sentyabrın 15-də qeydə alınıb.
Səhiyyə işçiləri "Nipah" virusunun aşkarlandığı yerlərdə fəaliyyətlərini gücləndirərkən, ümumilikdə 34 min 617 evə baş çəkib. İndiyədək izlənilən 1233 əlaqədən 352-si yüksək risk kateqoriyasındadır.
Karantin tədbirləri Keralada son müsbət hadisədən sonra 42 gün ərzində qüvvədə qalacaq.
Digər tərəfdən, Hindistan beynəlxalq miqyas qazanan virusun yayılmasına qarşı texniki dəstək, rəhbərlik və resurslar təmin etmək üçün Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) və ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzləri (CDC) kimi beynəlxalq təşkilatlarla əlaqə saxlayır.
Hindistanda virusa qarşı yeganə eksperimental müalicə üsulu monoklonal anticisim tətbiqidir ki, bu da virusun hazırkı variantına qarşı 50-60 faiz effektivdir.
"Nipah" ÜST-nin dünyada böyük epidemiyalara səbəb olma potensialı yüksək olan virusların yaratdığı ölümcül xəstəliklər siyahısında birinci yerdədir.
Virus ilk növbədə meyvə yarasalarından insanlara yoluxmuş heyvanlarla birbaşa təmasda və ya korlanmış qida və bitki şirəsindən istifadə etməklə ötürülür.
"Nipah" virusunun təbii anbarı sayılan meyvə yarasalarının nəcisi və ya tüpürcəyi ilə birbaşa və ya dolayı təmasda olan insanlar yoluxa bilər. Tənəffüs yolu ilə insandan insana keçir.
Virusa yoluxmuş şəxslər hərarət, baş ağrısı, yorğunluq, qusma və xroniki tənəffüs çətinliyi kimi bir sıra simptomlarla qarşılaşa bilərlər. Ağır hallarda virus beyin iltihabına səbəb ola bilər, nəticədə 24-48 saat ərzində komaya və ölümə səbəb olur.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına görə, "Nipah" virusu üçün ölüm hallarının nisbəti təxmin edilən 40 faizdən 75 faizə qədərdir.
Virusa qarşı peyvənd yoxdur. Xəstələrə ümumiyyətlə dəstəkləyici müalicələr verilir.
