Saxta tokenlər: onları necə müəyyənləşdirmək və qarşısını almaq olar?
Saxta tokenlərlə hücumlar kriptovalyuta dələduzluğunun geniş yayılmış növüdür. Bu dələduzluq zamanı cinayətkarlar qanuni kriptovalyutalara bənzəyən dolandırıcı tokenlər yaradırlar və onlardan pul və ya məxfi istifadəçi məlumatlarını oğurlamaq məqsədilə istifadə edirlər.
Bu tip hücumlar, adətən, dezinformasiya yaymaq məqsədilə «Telegram», «WhatsApp» və ya «WeChat» kimi əlaqə vasitələrindən istifadə edir. Daha geniş yayılmış taktika cari «satışqabağı qiymət»lə müqayisədə «listinq qiymət»in daha yüksək gələcəyi vədi ilə qurbanları cəlb edən tokenlərin «ilkin satışı»nın həyata keçirilməsidir.
Əksər hallarda rəqəmsal aktivlərin itkilərini bərpa etmək mümkün olmur. «Binance» istifadəçiləri davamlı olaraq özlərini qorumağı öyrənməyə, sayıqlığı əldən verməməyə və geniş yayılmış təhlükələri anlamağa çağırır.
Saxta tokenlərlə hücum kriptovalyuta dələduzluğunun bir növüdür ki, bu vaxt cinayətkarlar qanuni kriptovalyutalara bənzəyən saxta və ya dolandırıcı tokenlər yaradırlar. Bu saxta tokenlər investorları və treyderləri aldatmaq, onları həqiqi aktivləri aldıqlarına və ya həmin aktivlərlə alqı-satqı etdiklərinə inandırmağa məcbur etmək məqsədilə nəzərdə tutulmuşdur ki, bu da çox vaxt maliyyə itkisi və ya şəxsi məlumatların oğurlanması kimi digər xoşagəlməz hallarla nəticələnir.
Dələduzlar saxta tokenlərdən necə istifadə edirlər?
Həqiqi və onlara bənzəyən saxta tokenlər eyni blokçeyndə, lakin fərqli smart-müqavilə ünvanları ilə və ya fərqli blokçeynlərdə mövcud ola bilər. Saxta tokenlər müxtəlif dələduzluq sxemlərində istifadə oluna bilər.
İlkin sikkə təklifləri (ICO) və tokenlərin satışı: Cinayətkarlar saxta ICO-lar və ya tokenlərin satışlarına başlaya, investorları innovativ layihədə erkən iştirak vədi ilə cəlb edə bilərlər. Onlar vəsaiti topladıqdan sonra yoxa çıxırlar və investorlara yararsız tokenlər saxlayırlar.
Airdroplar və oynamalar: Saxta tokenlər bəzən airdroplar və ya oynamalar vasitəsilə yayılır, bu zaman istifadəçilərdən şəxsi məlumatlarını təqdim etmək və ya tokenləri almaq üçün kiçik ödəniş etmək tələb olunur. Bu, növbəti dələduzluğa və ya şəxsi məlumatların oğurlanmasına səbəb ola bilər.
Doldurma və satışa çıxarma sxemləri: Dələduzlar koordinasiyalı alış vasitəsilə saxta tokenin qiymətini süni şəkildə artıra (pamp), sonra isə öz aktivlərini çox yüksək qiymətə sataraq digər investorları qiymətdən salınmış aktivlərlə baş-başa buraxa bilərlər (damp).
Launchpool tokenləri ilə dələduzluq: Yuxarıda qeyd edilmiş sxemlər mürəkkəb və həyata keçirilməsi bahalı ola bilər, buna görə də dələduzlar daha ucuz hücumlar, məsələn, «Launchpool» tokenlərindən istifadə etməklə saxta hücumlar təşkil edə bilərlər. Dələduzluğun bu növündə cinayətkarlar nüfuzlu birja tərəfindən aktivin təşviqi və intişarı nəticəsində yaradılan reklamdan faydalanaraq orijinal aksiyanı həyata keçirən «Binance» kimi platformalarla əlaqəsi olmayan qeyri-rəsmi kanallar vasitəsilə bu cür tokenləri endirimlə təklif edə biləcəklərini iddia edirlər.
Məsələn, «Binance» tokeni istifadəyə verməzdən əvvəl «Launchpool»un rəsmi tokenlərini təbliğ edir və cinayətkarlar çox vaxt bundan qazanc əldə etməyə çalışırlar. Saxta token bu qədər geniş reklam edilmiş aktivi təqlid etmək məqsədilə nəzərdə tutulduqda dələduzların reklam xərcləri əhəmiyyətli dərəcədə azala bilər və onların etməli olduqları yeganə şey potensial qurbanları təşviq etdikləri tokenin «Binance Launchpool» vasitəsilə təşviq edilən tokenlə eyni olduğuna inandırmaqdır.
2024-cü ilin iyul ayında «Binance»ın risklərin təhlili komandası «DEX»də qeydiyyata alınmış BOOM aktivini saxta token kimi müəyyən etdi. Aktiv dərhal bir neçə həyəcan siqnalı verdi ki, bu da onu belə tokenlərə mükəmməl nümunə edir.
Likvidlik: «PancakeSwap»da BOOM sikkəsi 3,38 min dollar məbləğində endirim likvidliyinə sahib olub və bütün likvidlik müqavilənin təşkilatçısı tərəfindən təmin edilib. Bu tokenin bazar dəyəri çox aşağıdır
Şübhəli köçürmələr: Tokenin likvidliyi cəmi bir neçə min dollar təşkil etsə də, bu tokeni alan 11,18 milyondan çox ünvan var. Bu, normal deyil: legitim tokenlərin likvidliyi sahiblərinin sayına mütənasib olmalıdır.
Satış Vergisi: Tokenin satış vergisi layihə tərtibatçıları tərəfindən müəyyən edilmiş, hər bir tokenin satışından tutulan haqdır. BOOM-la bağlı satış vergisi 100% səviyyəsində müəyyən edilib, yəni kimsə bu tokeni satmağa cəhd göstərdikdə bütün satış məbləği vergi kimi çıxılacaq və satıcı heç bir vəsait əldə etməyəcək.
Belə olan halda dələduzlar satış vergisini 100% məbləğində müəyyən edərək saxta tokeni 11 milyondan çox ünvana göndəriblər. Əgər bu aktivin ticarəti başlasaydı, tokenin tərəfdarı olan insanlar yaradılmış smart-müqavilə vasitəsilə hər satışın 100%-ni əldə edəcəkdilər. Bu hadisə istifadəçilərin arzuolunmaz paylanmalar vasitəsilə aldıqları tokenləri diqqətlə nəzərdən keçirməli olduqlarını xatırladır.
Saxtakarlıq hallarını müəyyən etmə və qarşısının alınması üzrə məsləhətlər isə bunlardan ibarətdir: müqavilənin ünvanını yoxlayın, risk qiymətləndirmə vasitələrindən istifadə edin, risklə bağlı xəbərlərdən xəbərdar olun.
